icra ve iflas Hukuku, hukukun varoluş amacı olan “hukuki himaye” kavramını yoğun olarak uygulamaya geçiren bir daldır. İcra hukukunun temel amacı, borçlular karşısında alacaklıların haklarını korumaktır. İcra İflâs hukukuna “cebri icra hukuku” veya “takip hukuku” da denilmektedir.
Cebri icra, borçların devlet kuvveti ile zorla yerine getirilmesidir.
Borçlarını, zamanında ve rızaları ile yerine getirmeyen borçlulara karşı; alacaklıların, devlet kuvvetinin yardımı ile alacaklarına nasıl kavuşacağını düzenleyen hukuk dalıdır,
Cebri icra hukuku zor kullanma yetkisini sadece devlete tanımıştır.
Alacaklının alacağına kavuşması için Devlet, cebri icra organlarınca (icra dairesince) borçlunun mallarına el koyar, bu mallar satılır ve elde edilen para ile alacaklının alacağı ödenir. Kural olarak cebri icranın konusu borçlunun şahsı değil, malvarlığıdır.
İcra hukuku anlamında takip, borçlunun borcunun devlet zoruyla ödetilmesi için gerçekleştirilen işlemleri tanımlar. Alacağını alamayan bir alacaklı ilamlı takip , ilamsız takip ve kambiyo senedine dayalı takip olmak üzere üç farklı takip yolundan birini seçebilir. İlamlı takipte, önce mahkemeden bir ilam alınarak buna özgü takip yolu izlenir. İlamsız takipte ise, alacaklının elinde herhangi bir mahkeme ilamı bulunmaz. Doğrudan yetkili icra dairesine başvurarak borcunu ödemeyen borçlu için ödeme emri çıkarttırır. İlamsız takibe adi haciz yoluyla takip de denmektedir.
İcra ve iflas kanunu kambiyo senetlerine dayanılarak haciz yolu ile takipte bulunulmasını genel haciz yolu ile takipten ayırarak özel olarak düzenlemiştir. Kambiyo senetleri kıymetli evraktandır ancak takip konusu alacağın dayanağını teşkil eden belgenin kıymetli evrak olması yeterli olmayıp kambiyo senetlerinden biri olması gerekir. Kambiyo senetleri kanunda sınırlı sayıda belirtilmiş olup, üç tanedir. Bunlar: Bono (Emre muharrer senet) ; Poliçe ve Çektir. Takip konusu alacağın dayandığı belge bu üç kıymetli evraktan birisi değilse kambiyo senetlerine özgü haciz yolu ile takip yoluna gidilemez.
icra ve iflas Hukukunu ilgilendiren konular ile belli başlı dava konuları şunlardır;
– Kambiyo senetleri (çek, senet, poliçe) alacakların icra yoluyla takibi
– Mahkeme ilamları alacaklarının icra takibi (ilamlı icra takibi)
– İlamsız icra takibi
– Rehnin ve ipoteğin paraya çevrilmesi yoluyla icra takibi
– İhtiyati haciz ile icra takibi
– Kira alacağına ilişkin icra takibi ve tahliye işlemleri
– Tahliye davası
– İstihkak davası
– Kıymet takdirine itiraz davası
– Haczedilemezlik itirazı davası
– İstirdat davası
– İtirazın kaldırılması ve iptali davası
– Takibin iptali davası
– İmzaya ve borca itiraz davası
– Memur muamelesini şikayet davası
– Taahhüdü ihlal davası
– Menfi tespit (borçlu olmadığının tespiti) davaları
– İhalenin feshi davası
– Yeddieminliği suistimal davası
– Tasarrufun iptali davaları
– İcra ceza suçlarından kaynaklanan davalar
